Dit moet je weten over kwallen

Een dagje naar het strand kan door een steek van een kwal behoorlijk verziekt worden. Zijn de kwallen in de Noordzee gevaarlijk voor strandgangers en zijn er bepaalde weersomstandigheden waarbij we veel kwallen kunnen verwachten? En wat moet je doen na een steek van een kwal?

Als je een dagje naar het strand gaat in Nederland kom je bijna altijd schijfkwallen tegen. Deze kwallensoorten zijn, zoals de naam doet vermoeden, te herkennen aan een platte schijf of bol. Daarbij zijn vier hoofdsoorten te onderscheiden. Dit zijn de oorkwallen, kompaskwallen, zeepaddenstoelen en blauwe haarkwallen.

Kwallen verschillen per seizoen

De oorkwal is te herkennen aan de cirkels op de schijf in de vorm van een klavertje vier en komt in het voorjaar en in de vroege zomer voor. Bij een vrouwtjeskwal is deze vorm roze en bij de mannetjes zijn de vier ‘oortjes’ wit. Kompaskwallen hebben een roodbruine kleur met strepen en stippen. Over het uiterlijk van de blauwe haarkwal hoeven we niet verder uit te wijden. Deze laatste twee soorten komen in de zomer voor. De zeepaddenstoelen zien eruit als een witte champignon en zie je vooral in de nazomer en herfst.

Aan de roze cirkels kan je herkennen dat dit een vrouwtjesoorkwal is. Beeld: Adobe Stock / eqroy

Bij dit weer kom je vaak kwallen tegen

Kwallen hebben geen botten, bloed, hart of hersenen en kunnen dus ook niet zwemmen. Ze laten zich meevoeren met de stromingen in de zee of oceaan. Bij een oostenwind, een aflandige wind, ontstaat er boven de zeebodem een tegenstelde stroming richting het strand om het weggeduwde water te compenseren. De kwallen worden met deze onderstroom meegevoerd en komen vervolgens aan de kust terecht. Als we lange tijd een oostenwind hebben gehad moet je dus bedacht zijn op meer kwallen.

Bij een aflandige wind is het ook extra oppassen voor muien als je in zee gaat zwemmen. Zwemmers kunnen hierdoor in de problemen komen. In dit artikel lees je meer over muien in de Noordzee.

De blauwe haarkwal komt vooral in de zomermaanden voor. Beeld: Adobe Stock / Animaflora PicsStock

Zo zorgen kwallen voor overlast

Meestal wordt gesproken van kwallenbeten, maar dat is niet de juiste beschrijving. Kwallen bijten namelijk niet en ze hebben geen tanden. Als je op het strand per ongeluk op een kwal gaat staan of tijdens het zwemmen in aanraking komt met de tentakels word je gestoken. Vooral de blauwe haarkwallen en kompaskwallen kunnen lelijk steken. Een steek van de oorkwal doet geen pijn en zeepaddenstoelen hebben zelfs geen tentakels.

Het venijn zit hem namelijk in de tentakels en deze zitten vol met zogeheten netelcellen. Deze cellen bevatten een harpoentje die door de kwal naar buiten wordt geschoten, zodra de tentakels aanraking detecteren. Vooral de sterkere netelcellen hebben genoeg kracht om de huid van een mens te doorboren en het stekende gevoel te veroorzaken. De netelcellen van een oorkwal zijn niet sterk genoeg om onze huid te doorboren. De kwal doet dit om voedsel te verzamelen en zich in de zee te verdedigen tegen vijanden.

Wrijf niet over de plek waar je bent gestoken! Beeld: Abobe Stock / Andrei Antipov

Wat moet je doen als je bent gestoken door een kwal?

Goed nieuws: de kwallen in de Noordzee zijn niet gevaarlijk en de steken zijn gemakkelijk zelf te behandelen. Absoluut geen reden tot paniek dus. Het gif van kwallen kan niet tegen warm water en zuur. Spoel de plek van de steek dus schoon met warm water en een scheutje azijn en gebruik eventueel een pincet om achtergebleven harpoentjes te verwijderen. Wat je absoluut niet moet doen is wrijven over de plek van de kwallensteek. De netelcellen kunnen dan opnieuw geactiveerd worden.